Αρθρογραφία

Δικηγορικό Γραφείο Καβάλα > Αρθρογραφία  > Covid-19: Η νομική αντιμετώπιση του νέου «τρομοκράτη»

Covid-19: Η νομική αντιμετώπιση του νέου «τρομοκράτη»

Κορονοϊός (nCovid-19): Ο νέος «τρομοκράτης» της ανθρωπότητας που με τη διάδοσή του απειλεί, αφενός μεν, να αφανίσει τον πληθυσμό της γης, αφετέρου δε, να καθηλώσει οικονομίες κρατών. Χωρίς ίχνος υπερβολής, το φαινόμενο που χαρακτηρίστηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως Πανδημία, κατόρθωσε να «τιμωρήσει» εκατομμύρια ανθρώπους κατ’ αρχάς με την ηπιότερη μορφή ποινής, αυτήν του κατ οίκον εγκλεισμού και να σταματήσει ιδιωτικές και κρατικές δραστηριότητες.

Η σοβαρότητα της κατάστασης που διανύουμε είναι πρόδηλη και αυτό αποδεικνύουν τα μέτρα που ελήφθησαν και αναμένεται να ληφθούν από τα αρμόδια θεσμικά όργανα, σε εγχώριο και διεθνές επίπεδο. Αν και τα μέτρα αυτά συνιστούν αναμφίβολα περιστολή –έστω προσωρινή– συνταγματικών μας ελευθεριών και δικαιωμάτων, αναντίρρητα προέχει και υπερτερεί αυτών η προστασία του έννομου αγαθού της Δημόσιας Υγείας, αρκεί βέβαια η Πολιτεία να λάβει άμεσα μέτρα στήριξης της καθηλωθείσας οικονομίας, άλλως η ζημία θα είναι τεράστια, με αβέβαιο τον χρόνο αποκατάστασής της. Ήδη, έχει περισταλεί η οικονομική ελευθερία σε ορισμένους κλάδους του εμπορίου, το δικαίωμα του συναθροίζεσθαι, ενώ αναμένεται η απαγόρευση της ελεύθερης μετακίνησης (κυκλοφορίας) αλλά και αυτή της εισόδου και εξόδου από τη χώρα (βλ. παρόμοια μέτρα έλαβαν στην Ιταλία, Ισπανία και αλλού). Επιπλέον, έχει ενεργοποιηθεί το μέτρο της επίταξης (ειδικού νοσοκομειακού εξοπλισμού, μέσων ατομικής προστασίας και φαρμάκων).

Το δικαίωμα της προστασίας της υγείας αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα καθώς σχετίζεται με την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη. Η υγεία αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου και για την ευημερία του σε όλους τους τομείς του ανθρώπινου βίου. Η προστασία της υγείας είτε ως ατομικό είτε ως κοινωνικό δικαίωμα προστατεύεται από το Σύνταγμά μας στα άρθρα 21 §3, 7 §2 και 5 §5. Στο άρθρο 21 §3 κατοχυρώνεται η προστασία της υγείας του ατόμου και η υγεία ανάγεται σε αντικείμενο κρατικής μέριμνας. Ως ατομικό δικαίωμα συνίσταται στην αξίωση του ατόμου για αποτροπή επικίνδυνων για την υγεία του καταστάσεων.

Εξάλλου, η Εκτελεστική Εξουσία επέλεξε να παρακάμψει την τακτική νομοθέτηση –αρμοδιότητα που ανήκει συνταγματικώς στη Νομοθετική Εξουσία ως στυλοβάτη της διαδικασίας παραγωγής νόμων–, εκδίδοντας μέχρι στιγμής ΤΡΕΙΣ (3) Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου, τις από 25.02.2020, 11.03.2020 και 14.03.2020 (ΦΕΚ Α’ 45/25.02.2020, 55/Α/11.03.2020 και 64/Α/14.03.2020). Το γεγονός αυτό συνιστά από μόνο του εφαρμογή του «Δικαίου της Ανάγκης» και σηματοδοτεί το εξαιρετικά επείγον της λήψεως άμεσων μέτρων αποφυγής και περιορισμού της διάδοσης του κορονοϊού.

Έτσι, προς υλοποίηση των Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου εκδόθηκαν οι παρακάτω Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις:

  1. ΚΥΑ 16837/2020 – ΦΕΚ 782/Β/10-3-2020 | Επιβολή του μέτρου προσωρινής απαγόρευσης λειτουργίας χώρων αθλητικών εκδηλώσεων και άλλων αθλητικών εγκαταστάσεων με παρουσία άνω των εξήντα (60) ατόμων στον αγωνιστικό χώρο διεξαγωγής του αθλήματος.
  2. ΚΥΑ 16838/2020 – ΦΕΚ 783/Β/10-3-2020 | Επιβολή του μέτρου της προσωρινής απαγόρευσης λειτουργίας των βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών, νηπιαγωγείων, σχολικών μονάδων, ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, κέντρων ξένων γλωσσών, φροντιστηρίων και πάσης φύσεως εκπαιδευτικών δομών, φορέων και ιδρυμάτων, δημοσίων και ιδιωτικών, κάθε τύπου και βαθμού της χώρας για το χρονικό διάστημα από 11.3.2020 έως και 24.3.2020.
  3. ΚΥΑ 17733/2020 – ΦΕΚ 833/Β/12-3-2020 | Επιβολή του μέτρου της προσωρινής απαγόρευσης λειτουργίας θεάτρων, κινηματογράφων, χώρων καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, κέντρων διασκέδασης, παιδότοπων, δημόσιων και ιδιωτικών γυμναστηρίων, ιδιωτικών σχολών εκμάθησης αθλημάτων, κολυμβητηρίων κλειστών και ανοικτών στο σύνολο της Επικράτειας, για το χρονικό διάστημα από 13.3.2020 έως και 27.3.2020.
  4. ΚΥΑ 17734/2020 – ΦΕΚ 833/Β/12-3-2020 και ΚΥΑ 15.3.2020 ΦΕΚ Β΄864/2020 | Επιβολή του μέτρου της προσωρινής αναστολής λειτουργίας όλων των Δικαστηρίων και Εισαγγελιών στο σύνολο της Επικράτειας και της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών, για το χρονικό διάστημα από 13.3.2020 έως και 27.3.2020.
  5. ΚΥΑ 1542/2020 – ΦΕΚ 848/Β/13-3-2020 | Υλοποίηση μέτρων αποφυγής και περιορισμού της διάδοσης κορωνοϊού.
  6. ΥΑ37528/Υ1 – ΦΕΚ 852/Β/13-3-2020 | Είσοδος του κοινού στο κτήριο του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων.
  7. ΚΥΑ 18149/2020 – ΦΕΚ 855/Β/13-3-2020 | Επιβολή του μέτρου της προσωρινής απαγόρευσης λειτουργίας επιμέρους ιδιωτικών επιχειρήσεων, μουσείων, αρχαιολογικών και ιστορικών χώρων, αθλητικών εγκαταστάσεων, καθώς και γενικά χώρων συνάθροισης κοινού, στο σύνολο της Επικράτειας, για το χρονικό διάστημα από 14.3.2020 έως και 27.3.2020.
  8. ΚΥΑ18150/2020 ΦΕΚ 855/Β/13-3-2020 | Προσωρινή αναστολή μετακινήσεων και επισκέψεων μαθητών και εκπαιδευτικών και διαδικασία απαγόρευσης λειτουργίας ελληνόγλωσσων σχολικών μονάδων και πάσης φύσεως εκπαιδευτικών δομών του εξωτερικού, για το χρονικό διάστημα από 14.3.2020 έως και 27.3.2020,
  9. ΚΥΑ 1852/2020 | Επιβολή του Μέτρου προσωρινής απαγόρευσης λειτουργίας εποχικών τουριστικών καταλυμάτων από 15.03 έως 30.04.2020.

Παράλληλα, ο ποινικός μηχανικός της πολιτείας δεν δύναται να μείνει αμέτοχος στην αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου. Κατ’ αρχάς, ήδη στην παρ. 6 του Άρθρου Πρώτου της Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 42/Α/25-2-2020 υπό τον τίτλο «Κατεπείγοντα μέτρα αποφυγής και περιορισμού της διάδοσης κορονοϊού» ορίζεται ότι «Όποιος δεν συμμορφώνεται με τα μέτρα του παρόντος άρθρου τιμωρείται με φυλάκιση έως δύο (2) ετών, εκτός αν η πράξη τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη».

Στο πλαίσιο αυτό εξεδόθη η υπ’ αριθμόν 4/12.03.2020 Εγκύκλιος του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου προς τους Εισαγγελείς Εφετών και Πρωτοδικών της χώρας, όπου επισημαίνεται ότι στους παραβάτες των μέτρων διεκδικεί εφαρμογή η βασική διάταξη του άρθρου 285 Ποιν.Κώδ. στο οποίο προβλέπονται εξαιρετικά αυξημένες ποινικές κυρώσεις, καθώς οι παραβάτες με την συμπεριφορά τους προσβάλλουν θεμελιώδη έννομα αγαθά (ζωής ή σωματικής ακεραιότητας) ή θέτουν σε κίνδυνο αυτά.

Η λήψη μέτρων από τον Νόμο με σκοπό την αποφυγή διάδοσης ή εξάπλωσης του κορονοϊου επανέφερε στην επικαιρότητα το άρθρο 285 Π.Κ., που αποτελεί μια ενοποίηση των διατάξεων 283 και 284 του προϊσχύσαντος Π.Κ., και τιτλοφορείται «Παραβίαση μέτρων για την πρόληψη ασθενειών». Η εν λόγω κυρωτική διάταξη, παρά τις νομοτεχνικές της βελτιώσεις, απασχόλησε την επιστήμη και την νομολογία ειδικά στην περίπτωση της εξάπλωσης του συνδρόμου της επίκτητης ανοσοποιητικής ανεπάρκειας (HIV/AIDS). Tο έννομο αγαθό που προστατεύεται από το άρθρο 285 Π.Κ. είναι η δημόσια υγεία και τα κυρίαρχα στοιχεία του είναι:  α) η παραβίαση των μέτρων, β) τα μέτρα να έχουν διαταχθεί με νόμο ή από αρμόδια αρχή γ) τα μέτρα αυτά να αποβλέπουν στην αποτροπή εισβολής ή διάδοσης μεταδοτικής ασθένειας.

Ως εισβολή ορίζεται η από το εξωτερικό μετάδοση ασθένειας και ως διάδοση η εξάπλωση ασθένειας. Μεταδοτική χαρακτηρίζεται κάθε ασθένεια, που μπορεί να προσλάβει το χαρακτήρα επιδημίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι μεταδοτικές νόσοι ορίζονται ενδεικτικά στις §§1 και 2 του άρθρου 2 ΒΔ 21.2/28.3.1940 (ΦΕΚ Α΄93/1940). Ο covid-19 συνιστά μεταδοτική ασθένεια, καθώς έχει χαρακτήρα όχι απλά επιδημικό, αλλά πανδημικό.

Οι κυρώσεις που επιβάλλονται στους παραβάτες διαβαθμίζονται ανάλογα με το αποτέλεσμα που επέρχεται. Έτσι, αν από τη διάδοση της μεταδοτικής ασθένειας μπορεί να προκύψει κίνδυνος σε αόριστο αριθμό ανθρώπων, επιβάλλεται ποινή φυλάκισης από 10 ημέρες έως 5 χρόνια και επιπλέον χρηματική ποινή. Αν η παραβίαση έχει ως αποτέλεσμα να μεταδοθεί η ασθένεια σε άνθρωπο, επιβάλλεται κάθειρξη 5-10 έτη, ενώ αν η παραβίαση έχει ως αποτέλεσμα τον θάνατο, επιβάλλεται κάθειρξη 10-15 έτη και αν  προκληθεί θάνατος μεγάλου αριθμού ανθρώπων, το δικαστήριο μπορεί να επιβάλλει ισόβια κάθειρξη. Σημειωτέον ότι ούτε η αμελής διάδοση της μεταδοτικής ασθένειας μένει ατιμώρητη, αν από αυτή δύναται να προκύψει κίνδυνος σε αόριστο αριθμό ανθρώπων. Η ποινή στην περίπτωση αυτή είναι φυλάκιση από 10 ημέρες έως δύο (2) έτη ή χρηματική ποινή.

Δημοσιογραφικές πηγές αναφέρουν ότι οι συλλήψεις για παράβαση των μέτρων περιορισμού της διάδοσης του κορονοϊού ανήλθαν μέχρι σήμερα στις 45, ενώ υπήρξαν και δύο καταδίκες. Ωστόσο η παρέμβαση του Νόμου δεν τελειώνει με την ποινική καταστολή, καθώς η υπαίτια πρόκληση θανάτου (είτε δόλια είτε εξ αμελείας) θέτει σε εφαρμογή διατάξεις και του Αστικού Δικαίου. Έτσι, υπαίτιες και παράνομες συμπεριφορές πολιτών, συντρεχομένων και των λοιπών προϋποθέσεων του νόμου, είναι ικανές να οδηγήσουν στην λεγόμενη αδικοπρακτική ευθύνη. Εάν, λοιπόν, γνωρίζουμε ότι πάσχουμε από τον Covid-19 ή έχουμε εμφανή συμπτωματολογία και παραβιάσουμε τα μέτρα αποφυγής και διάδοσης της ασθένειας με αποτέλεσμα τη μετάδοσή της σε τρίτο και την πρόκληση σε αυτόν βλάβης της υγείας ή της σωματικής του ακεραιότητας ή ακόμη και τον θάνατό του, το γεγονός αυτό αποτελεί ικανή συνθήκη για τη γέννηση αποζημιωτικής ευθύνης.

Αναμφίβολα, το νομικό οπλοστάσιο της χώρας μας είναι επαρκώς εξοπλισμένο προκειμένου να αντιμετωπίσει τις παραβιάσεις των κανόνων του. Ωστόσο, είναι εξίσου αληθές ότι η γεωγραφική θέση της χώρας μας (εύκρατη ζώνη, μεσογειακό κλίμα) έχει προσδώσει στον λαό μας το χαρακτηριστικό της κατά κυριολεξία εξωστρέφειας. Όμως, εν προκειμένω, καλούμαστε να τιθασεύσουμε την εξωστρέφειά μας και υποχρεούμαστε να το καταφέρουμε με σκοπό την προστασία ενός εκάστου εξ ημών και συνολικά της κοινωνίας.

Η τήρηση του Νόμου, ως προϋπόθεση της συνύπαρξης, είναι η επίτευξη της αρμονίας. Και η τήρηση του Νόμου δεν είναι θέμα προτροπής. Είναι θέμα συνείδησης…
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ

Δημοσιεύτηκε στο kavalapost.gr

Φωτογραφία: kavalapost.gr